Madonna, Sterckshof te Deurne

Het 18e eeuwse beeld Madonna Immaculata werd opgericht door het viskopersgilde voor de toenmalige vismarkt aan de Schelde te Antwerpen en staat nu in Museum het Sterckshof. Uit onderzoek konden we stellen dat het beeld op het Sterckshof stellen in 1713 vervaardigd werd door Willem Kerricx de Oude en dat het een ouder beeld verving op de Vismarkt.’

De opdracht is gerealiseerd in opdracht van ARAB Antwerpen olv Sander Peters. Vooronderzoek door C.vd Star. Restauratie is uitgevoerd samen met M. Oudejans. Het behandelingsrapport wordt logischerwijs gemaakt tijdens de restauratiewerken. In het rapport staan schema’s van schade-indexering gedane ingrepen materiaal- en handelings verantwoording.

Het restauratieproces
De meeste schade aan het beeld blijkt te zijn veroorzaakt door ‘ongelukjes’ tijdens de vele omzwervingen die het beeld heeft gemaakt. Het is tijdelijk van zijn sokkel gehaald van de vismarkt (tijdens de ‘Franse troebelen’, openbare uitingen van godsdienst waren toen verboden), weer herplaatst, het is na opheffing van de vismarkt, opgeslagen, geveild, hersteld, getakeld, getransporteerd en tot twee maal opnieuw opgesteld.

Breukschade
Het is beeld gebroken geweest ter hoogte van de wereldbol onder de madonna. Waarschijnlijk door een val tijdens het takelen. De veroorzaakte valschade is later gerepareerd met behulp van ijzeren doken. Deze doken hebben door roestvorming de steen op verschillende plaatsen kapot gedrukt. De restauraties hebben de schade groter gemaakt dan die er in eerste instantie was.

Het kopje van Jezus is afgebroken geweest en teruggeplaatst met een ijzeren dook. De schade aan het gezichtje was gerepareerd met stopverf en de hals gerepareerd met gips. Doordat de stopverf na een aantal jaren versteent, kan het vocht wat normaal gesproken via de poriën van de steen verdampt niet meer weg. Door inwerking van vorst barsten deze ‘volle’ poriën (water zet uit tijdens bevriezing) en resultaat is verpoedering van de steen. De dook en de stopverf moesten verwijderd worden om verdere schade te voorkomen.

Met behulp van foto’s van de oude situatie, nog aanwezige aansluitpunten en overeenkomende laatbarokke Jezuskopjes van Kerricx is het gezichtje gereconstrueerd in kalkmortel. De steen rondom de schade was zodanig aangetast dat een behandeling met steenversteviging moest worden uitgevoerd.

Door reparaties van eerdere schades en gebrek aan een goed onderhouden verflaag zijn de meeste uitkragende gedeeltes verweerd of beschadigd. Deze zones worden geconserveerd of gereconstrueerd.

Afwerklaag. Om het geconserveerde steen-oppervlak te beschermen tegen weersinvloeden heeft het beeld een nieuwe verflaag nodig. Er is gekozen voor een damp-open bescherming die zeer degelijk is, goed aan de steen hecht en reversibel is.

Sporenonderzoek wijst op aanwezigheid van polychromie en er is er bij het historisch onderzoek een afbeelding gevonden met gekleurde wereldbol en vergulde dierenriem. We hebben diverse verfschilfers van het beeld en sokkel afgenomen waar in geval van polychromie- de kleur anders zou kunnen zijn. De schilfers zijn opgebouwd uit meerdere lagen verf. Het gaat om de kleur van de onderste laag.

Het KIK in Brussel deed onderzoek naar de aanwezige pigmenten.

Uit de resultaten bleek dat slechts de wereldbol, slang, dierenriem en dolfijnen sporen van keur of verguldingen bevatten. Op het kleed en andere delen van Maria en Jezus werden slechts sporen van loodwit te vinden in de oudste (olieverf) laag. Het kon zijn dat daar de sporen waren uitgewist door eerdere behandelingen of dat daar nooit polychromie aanwezig is geweest. Bijvoorbeeld door gebrek aan geld, of om de (vermiste) gouden kroon beter te doen uitkomen. Er werdt besloten de polychromie niet terug aan te brengen vanwege te weinig gegevens.